عصمت قانع
نوشتهٔ عصمت قانع
برگردان حمید عبیدی
قصه یی از شکست پاکستان و سرسپرده گانش در جنگ بهار سال ۱۳۶۸ جلال آباد
ترجمهٔ فشردهٔ نوشتهٔ عصمت قانع تحت عنوان « زما د بریتونو کیسه (۱)» (قصهٔ بروت های من )
قصهٔ بروت های من
در پیشاور گرما روز به روز بیشتر میشد. آن سو کاروان های عرب ها روان بودند که میخواستند جلال آباد را فتح کنند.
ما همه بر این باور بودیم که جلال آباد در همین هفت روز به دست مجاهدین خواهد افتاد. بیست و نهم حوت است و سال ۱۳۶۷ هجری شمسی رو به پایان بود. آوازه بود که با گرفتن جلال آباد ، شانزده کشور اسلامی و حتا امریکا بلافاصله حکومت موقت مجاهدین را به رسمیت خواهند شناخت.
در پیشاور گروه رسانه یی و اطلاعاتی مجاهدین بسیار مصروف بود. شمار زیاد ژورنالیستان خارجی به سرعت در رسیدن بودند. رهبران جهادی سرگرم مصاحبه ها ، بحث ها و بیانهٔ های تلویزیونی بودند.
در پیشاور مردم در هراس بودند که جلال آبا چور خواهد شد ، زیرا بقچه بران تورخم و لندی کوتل به امید فتح ننگرهار با خود ریسمان نیز حمل میکردند.
آن سو نظامیان پاکستانی نیز از نشهٔ غرور مست بودند و فتح جلال آباد را به دست آوردن کشمیر تصور میکردند. در صحنهٔ سیاسی مسلم لیکی ها، جماعتی ها مخالف بوتو و هواداران ضیأالحق شعار میدادند :
تم نی بنګال دیا ( شما بنگال را دادید یعنی باختید(
هم نی کابل لیا ( ما کابل را گرفتیم یعنی بردیم(
ستراتیژیست های پاکستان نقشه ها و دسیسه های خونریزی ها و آتشسوزی های درازمدت در کابل را طرح میکردند. ناظران هوشیار افغان در این نگرانی بودند که پاکستان در صدد دامن زدن به جنگ داخلی در افغانستان است. و اما، سیاسیون پاکستان بر این باور بودند که پس از رفتن روس ها ، حالا افغانستان مال خود شان است.
غند کماندوی اردوی پاکستان « SSG» (گروه سریع خدمات خاص) به لندی کوتل و جمرود کوچیده و نیمهٔ بیشتر آن در فارم های پروژهٔ انکشاف وادی ننگرهار جا به جا شده بودند.
در چنین حالتی من در ۲۹ حوت سال۱۳۶۷ با چند ژورنالیست روزنامهٔ لوموند فرانسه یی که نام یکی شان سب ایستن بود ( از پیشاور) به سوی جلال آباد رفتم.
داووطلب های عربی و کماندوهای اردوی پاکستان با سکر ۲۰ ، آر پی جی و توپ های ۷۲ و ۷۳ ملی متری پیاپی انداخت میکردند. به علاوه تسلیحات مدرن دیگر نیز بودند که بر وجب به وجب میدان هوایی جلال آباد و تمام منطقه آتش و گلوله میباریدند.
چی درد سر بدهم تان، قیامت بود- قیامتی که مادر از فرزند و فرزند از مادر بیزار بود.
در فارم های جلال آباد یک رهبر جهادی اعلام کرد که هرکس ده شهید بدهد یک عراده موتر داتسون دو سیته خواهد برد- یعنی قیمت سر ده مجاهد افغان یک موتر داتسون بود.
صبح بود که غرور وطن به جوش و خروش آمد- ریگ و سنگ و زمین سوزان و آسمان و هر چیزی در جهش شد ؛ گویی لشکری از غیب رسیده باشد. یکباره همه چیز در برابر تهاجم پاکستان سربلند کرد. جنگ چنان شدت گرفت که نپرس. یکباره لشکر کماندوی اردوی پاکستان که پکول های مجاهدین را بر سر داشتند چنان تار و مار گردیدند که گویی در تابستان ترق شاخهٔ پر از توت پخته را با لگدی محکم بتکانی. همه دوان دوان پا به فرار نهادند . من و فرانسه یی ها نیز به سویی پا به فرار نهادیم.
ما با مجاهدین پهلوان سید محمد سوی جلال آباد رفته بودیم. خدا میداند آن نگهبانان ما به کجا فرار کردند که درک شان را نیافتیم. و اما، ما پس از مدتی دویدن یک سنگر سربازان قوای مسلح افغانستان را دیدیم که هر سه سرباز آن کشته شده بودند.
ژورنالیستان فرانسه یی میخواستند عکس اجساد سربازان کشته شدهٔ افغان را بگیرند. به آن پوسته رفتیم . دیدم که سه جوان بروتی در خون خود خفته اند. گلوله پیشانی یکی را شگافته بود. دومی بر اثر اصابت گلوله بر سینه اش گشته شده بود و جسد سومی کمی پایین تر از سینه سوراخ بود. خون اولی بر یک بوجی ریگی ریخته بود، خون کشتهٔ دومی در صحن پوسته نقش بسته بود و فوراهٔ‌خون سومی درگاه را رنگین ساخته بود.
گپ من گنهکار را نپذیرید اما گپ دو فرشتهٔ نشسته بر شانه هایم را قبول کنید که من در زنده گی خونی به زیبایی خونهای این صحنه را ندیده بودم. گویی یاقوت سرخ جگدلک باشد ،گویی رنگ سرخ انار پختهٔ کندهاری باشد ، گویی رنگ خینهٔ عروسی باشد- واه واه ، واه واه چنین است رنگ قربانی قهرمانان !
در پوسته سه جوان بروتی افغان افتاده اند و پس از مرگ به زبان رسای فرهنگ افغانی با موسیقی تاریخ این لندی را زمزمه میکنند:
زما پر قبر لاړې تف کړئ ( بر قبر من تف کنید)
که مې د ننګ ګولۍ پر شا خوړلي وینه ( اگر گلوله ننگ بر پشتم اصابت کرده باشد(
اشک از چشمانم سرازیر شدند. یک ژورنالیست فرانسه يي پرسید : آیا دلت سوخت ؟!
من برایش جواب دادم : نی !
دیگر اشکی نمی ریزم. میخواهم از این بروت ها تقلید کنم. تصویر قربانی آنان را با رنگ غرور افغانی ، با رنگ عزت افغاانی و با رنگ همت افغانی بیامیزم و جاودانه بسازم. ای قلم ناتوان من ، این بلند تر از توان تو است ، این کار تو نیست!
تعهد این سه سرباز بروتی افغان با وطن و با چادر مادر در امتحان عمل پیروز شده و تاریخ شاهد نمایش یک میوند دیگر بود .
اواج سربازان پیادهٔ افغان در حال رسیدن بودند، و من با ژورنالیستان همراهم به طرف پیشاور حرکت کردیم . وقتی از تورخم گذشتیم و در بازار کارخانو پیاده شدم ، به طرف جنوب بازار که دکان سلمانی بود ، رفتم. به سلمانی همان بروت هایی را فرمایش دادم که دیده بودم- بروت مدافعان شهید دفاع از جلال آباد را .
سلمانی پرسید : آیا ریشت را هم میخواهی بتراشی؟
گفتم : بلی ...
وقتی به خانه رسیدم ، همسرم که در حال نماز بود ، سلام برگرداند و یک دم با لهجهٔ محلی قندهار و با آواز لرزان و شگفتی زده شمرده شمرده گفت : بابا صاحب خواهد رسید ، بابای کلات خواهد رسید ، دارو نیکه و جمال نیکه خواهند رسید ...
همسرم در یک دقیقه با گرفتن نام و مدد خواستن از همه ولی های کندهار گفت : خود را دچار چه لعنتی ساخته ای ؟!...
من برایش گفتم : تا دیروز ریش نماد مبارزان دفاع از افغانستان در برابر روس بود ؛ حالا بروت ها نماد دفاع از افغانستان در برابر تجاوز پنجاب و پاکستان است.
*
پیشنهاد میکنم که تاریخ ۳۰ حوت در تاریخ افغانستان به حیث روز پیروزی بر پنجاب ثبت شود؛ همان سان که ۲۶ دلو روز نجات ملی و اخراج روس ها است.
افتخارات ملی در هر زمانه توسط هر کسی که به دست آمده باشد ، به تاریخ تلق دارد . بیایید این افتخارات را رنگ ملی ببخشیم. افتخارات ملی ما درس وطنپرستی برای نسل های بعدی است. آیا کسی است که روز دفاع از جلال آباد را روز دفاع از عزت و خاک افغان را ، به حیث روز دفاع ملی افغانستان ثبت تاریخ کند؟
هزار خُم نکند مست می پرستان را
چنانکه ذرهٔ خاکی وطن پرستان را (۲)
**
１- عصمت قانع : زما د بریتونو کیسه ؛ این نوشته در روزنامهٔ محور منتشر شده است
２- شعر از مرحوم استاد پژواک
３- ترجمهٔ فشرده از پشتو به دری از حمید عبیدی
برگفته شده از فیسبوک جناب حمید عبیدی
---------------------------
(زما د بریتونو کیسه) عصمت قانع
متن کامل به زبان پشتو
په پېښور کې د پسرلي د وږمو څپې ښه په زور کې وې، تودوخه ورځ په ورځ زیاتېدله، اخوا د عربو کاروانونه وو چې را روان وو او هدف یې د جلال اباد فتحه وه.
موږ ټول په دې باور وو چې جلال اباد په همدې اوو ورځو کې د مجاهدینو لاس ته ورلوېږي. د حوت ۲۹ مه ده او ۱۳۶۷هه ل کال پای ته په رسېدو وو، اوازې وې چې د جلال اباد له نیولو سره سم به شپاړس اسلامي هېوادونه او حتی امریکا هم د مجاهدینو موقت حکومت په رسمیت و پېژني.
په پېښور کې د مجاهدینو د میډیا او اطلاعاتو ګروپ ښه مصروف وو، د بهرنیو ژورنالیستانو بهیر ډېر ګړندی را روان وو، مصاحبې وې، مرکې وې او تلویزیوني ویناوې وې، چې جهادي رهبرانو به کولې.
هر یو د بري پر نیلی سپور وو. مولوي محمد نبي یوه عرب ژورنالیست ته په مرکه کې وویل، کله چې له افغانستان څخه را مهاجر کېدلم، نو پاکستان ته مې دا لنډۍ ویله:
پیزوان مې خړو اوبو در ووړ
په غم شریکه یاره نیسه ګودرونه
اوس چې له پاکستان څخه ځم، نو دا لنډۍ ورته وایم:
سبا مې بیا د کډو وار دی
پر سر به پلنډې چلوم پر زړه غمونه
مولوي محمد یونس خالص چې ټوکمار او کلاسیک پښتون ملاوو، د ملا محمد نبي د لنډویو په ځواب کې وویل، چې ملا وروره، والله که دې یا کډه بار شي یا ګنډه وچلوې.
د خالص تبصره ټکي په ټکي رښتیا شوه، ملا نبي په پېښور کې پاتې شو او د کابل هوا بده پرې لګېده.
په پېښور کې خلک په اندېښنه کې وو چې پر جلال اباد به چور ګډ شي، ځکه د تورخم او لنډي کوتل ګنډې مارانو هم له ځانه سره رسۍ او ترنګړونه اخیستي وو، چې جلال اباد فتح کېږي.
اخوا د پاکستان پوځ هم لړزېدلی وو او د جلال اباد فتحه یې د کشمیر ګټل بلل. د پاکستان په سیاسي صحنه کې د بوټو مخالفینو مسلم لیکیانو، جماعتیانو او د ضیاء الحق ملاتړو شعار ورکاوه چې:
تم نی بنګال دیا
هم نی کابل لیا
یعنې تاسو بنګال ورکړ،((وبایلود، موږ کابل واخیست یعنې کابل مو وګاټه)).
پاکستاني ستراتیژیستانو په کابل کې د اوږدې مودې لپاره د وینو او اورونو لوبې ته نقشې او دسیسې جوړولې. افغاني هوښیار سیاسي څارونکي په اندېښنه کې وو چې پاکستان د افغانستان کورنۍ جګړې ته لمن وهي، خو پاکستاني سیاسیون بیا په دې عقیده وو چې د روسانو تر وتلو وروسته اوس افغانستان زموږ خپل مال دی.
د پاکستان د پوځ کمانډو غونډ چې دوی ورته SSG ویل، ((د ځانګړو خدماتو چټک ګروپ)) لنډي کوتل او جمرود ته راکوچېدلی وو او تر نیمایي زیات یې د جلال اباد په فارمونو کې ځای پرځای وو.
په همداسې یوه شپه چې د حوت ۲۹ وه، زه له څو بهرنیو ژورنالیستانو سره جلال اباد ته ولاړم، چې د فرانسې لوموند ورځپاڼې ته یې کار کاوه او د یوه نوم يې سب ایستن وو.
مجاهدینو عربي داوطلبانو او د پاکستان د پوځ کمانډو ګانو په پرله پسې توګه پر جلال اباد سکر۲۰، آر پي جي اوه او د دوه اتیا ملي میتري توپونو ډزې کولې. پر دې سربېره نور عصري وسایل او جنګي ابزار هم وو چې د جلال اباد هوایي ډګر مرکز او ټوله سیمه یې لویشت لویشت په ګولیو ویشتله.
څه سر دې ګرزوم محشر وو، قیامت وو، داسې قیامت چې زوی له موره بیزاره وو او مور له زویه.
د جلال اباد په فارمونو کې یوه جهادي مشر اعلان وکړ، هر څوک چې د لسو تنو شهیدانو قرباني ورکړي، نو یوه عراده دوه سیټه ډاتسن به وګټي یعنې د لسو تنو افغان مجاهدینو د سر قیمت یو ډاتسن دی.
سهار وو چې د افغان وطن غرور په ایشېدلو شو یعنې جوش یې وخوړ، بس شګې، څوځان مځکه، اسمان، تېرېږي او لوټې هر څه وښورېدل او لکه د غیبو چې لښکر راغلی وي، یو ځل د پاکستان د تهاجم پر ضد هر څه سره راپورته شول جګړه سخته شوه او د پاکستان د سپېشل سروسز ګروپ د کمانډو لښکر چې د مجاهدینو پکولونه یې پر سر وو داسې تارو مارشول لکه د اوړي په ګرم موسم کې چې د پاخه توت څانګه په لغته ووهې. ټولو د پر شاتګ منډه شروع کړه، ما او فرانسویانو هم رامنډه کړه.
موږ د پهلوان سید محمد له مجاهدینو سره تللي وو، خدازده زموږ ساتونکي وسله وال کوچیان پر کومه ولاړل؟ خو موږ تر لنډې منډې وروسته یوه پوسته ولیدله چې درې واړه عسکر په کې وژل شوي وو.
فرانسوي ژورنالیست غوښتل چې د افغان عسکرو د جسدونو عکسونه واخلي. پوستې ته ورغلو، څه ګورو چې درې تنه بریتور ځوانان په وینو کې لږند پراته دي. یوه پر تندي ګولۍ خوړلې، بلې یې پر ټټر لګېدلی، دا بل یې تر ټټر لږ څه را لاندې لګېدلی وو. د یوه وینه د ریګ پر بورۍ را توې شوې وه، ددې بل وینه د پوستې په منځ کې سره غونډه شوې وه او د درېیم د وینې فواره د پوستې پر دروازه را بهېدلې وه.
زما پر اوږو د ناستو ملایکو خبره ومنئ زما ګنانګار دا مه منئ، دومره ښکلا ما په ژوند نه وه لیدلې لکه په هغه ورځ چې ما د وینې ښکلا ولیده. ته وا د جګدلک سره یاقوت دي، ته وا د کندهار د پخو انارو د دانو سوروالی دی، ته وا د ناورې د خپړې په نکریزو سور رنګ دی واه واه.واه واه دا د قربانۍ رنګ دی.
د پوستې په منځ کې درې تنه بریتور ځوانان پراته دي او پس له مرګه د افغان فرهنګ په رسا ژبه د تاریخ له موزیک سره دا لنډۍ زمزمه کوي:
زما پر قبر لاړې تف کړئ
که مې د ننګ ګولۍ پر شا خوړلي وینه
اخوا د جنوب په لور مغل تښتي او هلته د خیبر دره د خوشحال خټک دا شعر وایي:
ننګیالی د ننګ لپاره په هرڅه لګوي اور
سر په دار لک شوی ښه دی، نه لک شوی په پېغور
زما تر سترګو پر پر اوښکې توئیدې، فرانسوي راته وویل، زړه دې خوږ شو؟ ما ورته وویل، نه! اوښکې نور نه تویوم غواړم د دغو بریتونو تقلید وکړم، د دوی د قربانۍ تصویر د افغان غرور، افغان شرف، افغان عزت او افغان ننګ له رنګ سره ګډ کړم او ابدیت ورکړم. های زما کمزوریه قلمه، دا ستا د وس خبره نه ده، دا کار ستا کار نه دی!
د پوستې د درو تنو بریتورو افغانانو تعهد د وطن د مور له پوړنې سره د رښتنولۍ امتحان ګټلی وو او تاریخ د یو بل میوند ننداره کوله.
د شا لخوا د افغانستان د اردو پیاده عسکر پسې را ورسېدل او موږ د پېښور پر خوا روان شو. کله چې تر تورخم را واوښتم، نو په کارخانو مارکیټ کوز شوم. د مارکیټ د جنوب خواته د سلمان دوکان وو – ورغلم او د بریتونو فرمایش مې ورکړ. ما ویل بریتونه داسې راته جوړ کړه، په دې ډول چې څوکې یې قلم ور پرې کړه، هماغه د پوستې د عسکرو په شان هماغه د جلال اباد د مدافعینو په شان.
سلمان راته وویل، ما خو هغه نه دي لیدلي، هغه په جرات راته وکتل، ویل یې، نو ږیره هم خرییې؟ ما وویل، هو.
کله چې کورته را ورسېدم، میرمن مې پر لمانځه ولاړه وه چې سلام یې وګرزاوه یو دم یې په محلي کندهارۍ لهجه په ریږدېدلي او له حیرت څخه په ډک اواز راته وویل، یوو یوو یوو، بابا صاحبه را ورسېږي، کلات بابا را ورسېږي، دارو نیکه راورسېږه، جمال نیکه راورسېږې. په یوه دقیقه کې یې د کندهار ټول ولیان را وننګول او بیا یې وویل، دادې پرځان ځه لانت (لعنت) اېښی دی، دا دې پرځان څه ناټک اېښی دی.
ما ورته وویل، پرون ږیره د افغانستان د دفاع د جنګیالیو سمبول وه، له روس سره جنګېده، نن بریتونه د افغانستان د ساتنې سمبولونه دي او له مغلو سره جنګېږي.
زما یو پېشنهاد دی، د حوت ۳۰ مه د افغانستان په تاریخ کې د پنجابي یرغل پر ضد د افغانانو د بري ورځ ده، همدارنګه د دلوی ۲۶ د افغانانو د بري ورځ ده چې روسان یې وشړل.
ملي افتخارات که هر چا زېږولي وي، خو په افغانستان او د افغانستان په تاریخ پورې اړه لري، راځئ چې دغو افتخاراتو ته ملي رنګ ورکړو، نه جهادي او خلقي رنګونه. زموږ افتخارات، زموږ د راتلونکو نسلونو د وطنپالنې درسونه دي. له جلال اباد څخه دفاع د افغانستان د خاورې او عزت څخه دفاع ده، څوک شته چې دغه ورځ د افغانستان د ملي دفاع د ورځې په توګه د افغانستان د سیاسي تقویم برخه وګرزوي؟
هزار خُم نکند مست می پرستان را
چنانکه ذره ی خاک وطن پرستان را
دا لیکنه په محور ورځپاڼه کې خپره شوې
دښاغلی حمید عبیدی له فیسبوکه څخه