دوکتور نوراحمد خالدی
تخمین های تازه نفوس افغانستان
اخیرا معلومات غلط و نادرست توسط طلوع نیوز نشر شده که گویا با استفاده از تخنیک ریموت سنسنگ میتوان در وقت کم و با هزینه اندک، روند سرشماری نفوس را در کشورعملی کرد.
بنده متخصص امور نفوس بوده و در این رشته دکترا دارم. همچنان در سالهای 1982- 1984مدیر عمومی سرشماری نفوس در اداره مرکزی احصاییه افغانستان وظیفه اجرا کرده ام. اگر در مورد نفوس افغانستان به دنبال حقیقت هستید به این توضیحات مسلکی توجه کنید.
１. اداره مرکزی احصاییه کدام سرشماری جدید نفوس را اجرا نکرده و قرار نیست اجرا کند بلکه بر اساس نوشته وبسات خودشان "مودل که در نتیجۀ تجدید روش برای برآورد نفوس در نظر گرفته شده است با بکاربرد ارقام موجود سرشماری نفوس سال 1358، فهرست برداری خانوار سال های 1383-85 کشور و همچنان سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافیکی که در 13 ولایت کشور از طرف این اداره تطبیق گردیده، و همچنان عکس های ماهواره یی که بدینمنظور از طرف نهاد های مختلف دولتی و غیر حکومتی بدسترس این اداره قرار داده شده و به نهاد فلومایندر شریک ساخته شده، صورت گرفته است."
２. یعنی با استفاده از چهار منبع بشمول تخنیکهای ریموت سنسنگ اداره مرکزی احصاییه به کمک صندوق نفوس ملل متحد و موسسه فلومایندرز نفوس کشور را با یک مودل نو تخمین میکنند نه از طریق سرشماری که یک عملیات ساحوی وسیع پر مصرف (250 ملیون دالر امریکایی) است و در شرایط موجود امنیتی قابل اجرآ نیست. بنا به اظهارات احمد جاوید رسولی، رییس عمومی ادارۀ مرکزی احصاییه : "ما این شیوه را ازسال ۲۰۱۶ آغازکردیم که بر بنیاد آن توانستیم اکنون نتایج بهتری را دریابیم. در برآورد نفوس و قراری که اطلاعات به دست آرودیم این شیوه تا ۹۵ درصد ارقام دقیق را به دست میدهد" ( ذبیح‌الله جهانمل ۶ قوس ۱۳۹۶ طلوع نیوز).
３. اما آنچه طلوع نیوز در ادامه مینویسد که: "با این همه، مزیت‌هایی که نرم افزار ریموت سنسنگ دارد، این است که میشود با آن در وقت کم و با هزینه اندک، روند سرشماری نفوس در کشور را عملی کرد." کاملا نادرست بوده و گمراه کننده است. اول اینکه ریموت سنسنگ کدام "نرم افزار" یا سافت ویر کمپیوتری نیست بلکه یک سلسله تخنیکهای احصاییوی از طریق عکسبرداریهای فضایی است که تغییرات مسکونی، زراعتی، و فزیکی را در دهات و شهرها در فاصله های زمانی مختلف ثبت میکنند. دوم آنکه از این تخنیک در بهبود نتایج سرشماریها در جهاهایکه عملی است و بهبود تخمینهای نفوس در جاهاییکه سرشماری عملی نیست استفاده میشود. بنابر آن ریموت سنسنگ بر خلاف نوشته طلوع نیوز نمیتواند جای سرشماری را گرفته و نمیتوان با استفاده از آن دروقت کم و با مصارف اندک روند سرشماری نفوس را در کشور عملی کرد.
４. صندوق نفوس ملل متحد قرار است در دور سرشماریهای سال 2020 که در بسیای کشورهای رو به انکشاف تطبیق میگردد با استفاده از تخنیک ریموت سنسنگ از طریق عکسبرداریهای فضایی که تغییرات مسکونی، زراعتی، و فزیکی را در دهات و شهرها در فاصله های زمانی مختلف ثبت میکنند برعلاوه جمع آوری ارقام نفوس ساحه با اجرای سرشماریها در بهبود نتایج سرشماریها کمک کند. از این تخنیک در تخمینهای تازه نفوس افغانستان به همکاری موسسه فلومایندر نیز استفاده شده است.
５. باید توجه داشت که از سال 1386 ( 2005) به اینطرف نظر به حکم قانون اساسی همه ساله اداره مرکزی احصاییه تخمین سالانه نفوس را بر اساس دو منبع اول سرشماری سال ۱۳۵۸ و دوم فهرست برداری خانوار سال های 1383-85 کشور انجام داده و بدسترس حکومت قرار میدهد.
６. . طوریکه در نوشته اداره مرکزی احصاییه تذکر بعمل آمده اولین (و آخرین) سرشماری در سال 1358(1979م) وقتیکه حفیظ الله امین در قدرت بود اجرا شد اما کارهای مقدماتی آن در زمان داوود خان تکمیل شده بود. در زمان داوود خان تمام امور مقدماتی سرشماری بشمول نمبر زدن دروازه ها و فهرست برداری خانوارها در جریان سه سال تکمیل گردید و قرار بود که سرشماری بر اساس تقسیم اوقات زمانی پلان شده در سرطان سال ۱۳۵۷ اجرا گردد اما با کودتای ثور ۱۳۵۷ این پلان برای یکسال به تعوق افتاد. در سرشماری سال ۱۳۵۸ در حدود ۶۵ فیصد ساحه کشور احتوا شد و معلومات در مورد ۳۵ فیصد بقیه از فهرست های خانوار دور مقدماتی و رشد طبیعی نفوس به آن اضافه گردید. از سال ۲۰۰۱ تا امروز دوبار کوشش شد تا سرشماری صورت بگیرد اما نظر به خرابی اوضاع امنیتی این پروژه به تعویق افتاد. در این مدت فهرست برداری خانوارها در سال های 1383-85 که امنیت نسبی موجود بود انجام داده شد.
７. در عوض اداره مرکزی احصاییه به کمک ملل متحد پروژه تدریجی سروی اقتصادی- اجتماعی و دموگرافیکی ولایات را از سال ۲۰۱۱ به اینطرف روی اجرا گرفت که تا کنون در 13 ولایت کشور از طرف این اداره تطبیق گردیده است. در این سروی سوالهای مربوط به زبان و قومیت افراد شامل نمیباشند تا باحساسیت هاییکه در این دو موضوع موجود است نتایج این پروژه بزرگ ملی طرف سوال قرار نگیرد.
８. سرشماریها در دنیا نظر به مصارف هنگفت آن هر ده سال اجرا میشود این تنها آسترالیاست که با منابع هنگفت خود قادر است هر پنج سال اجرا کند. اداره مرکزی احصاییه مصارف یک سرشماری را در افغانستاناگر شرایط امنیتی اجازه دهد در حدود ۲۵۰ ملیون دالر امریکایی تخمین کرده است. من به تازه گی بر اساس یک قرارداد پیشبینی نفوس مردمان اولیه یا ابورجنی های آسترالیا را بر اساس نتایج سرشماری سال 2016 برای بیست سال آینده برای استفاده وزارت امور اجتماعی و مسکن ایالت نیو ساوث ولز تمام کردم.
امیدوارم توضیحات فوق خوننده گان را کمک کند. پی دی اف پروژه تخمین نفوس افغانستان را برای استفاده هموطنان تقدیم میکنم.
