شمه ای از علایق تاریخی ترکها در اسیای میانه وافغانستان
ترکها از آغاز امپراطوری عثمانی در شروع قرن شانزده که کشور شان مرکز خلافت جهان اسلام بود ، در مجموع جهان اسلام ودر سرزمینهای اسیای میانه بخصوص در اویل قرن هیجده در صدد اثر گذاری مذهبی ونسلی بودند . در امارت بخارا و خان نشین های خیوه ، خوقند وغیره با تکیه بر سنی بودن اثرگذاری میکردند تا اینکه در قرن بیستم با آغاز پخش سوسیالیسم در مناطق اسیای میانه به حرکات ضد شوروی دروجود اشرار یا باسمچی های ان وقت سهم بلند بدست اوردند .
ترکها دران زمانه ها با ایران نسبت شیعه بودن وبا روسها نسبت شکستی که از انها در جنگ برداشته بودند در مخالفت بوده درپی نفوذ در خان نشینهای خیوه و بخارا برامدند و خواستند درین خان نشینها جنبش مقاومت ضد ماسکو را تقویت کنند تا اینکه عده ای از نظامی های شکست خورده ترکیه به اسیای میانه امده رول دوگانه را در منطقه ایفا میکردند ؛ یکی حمایت وتقویت باسمچی ها (اشرار) ودیگری بعد از استقلال افغانستان نفوذ در سلطنت امانیه و حمایت ازان و پیوند دادن ان با ماسکو غرض جلب کمکهای شوروی در مبارزه علیه انگلیس در هند برتانوی بخصوص در مناطق قبایل نشین پشتونهای میان هند وافغانستان.
در سال ۱۸۱۵ سفیر های عثمانی به خوقند وخیوه وبخارا گسیل گردیدند که وظیفه انها تحریک فرمانروایان این مناطق در جنگ علیه روسیه بود .
در سال ۱۸۷۲ و ۱۸۷۸ سفیر ترک به خان خیوه پیشنهاد تشکیل اتحادیه کشورهای اسیای میانه را نمود. یکی از عوامل کشاندن پای روسها به مناطق اسیای میانه همین تحرکات ضد روسی ترکها در منطقه بود. ترکیه در ان زمان از همکاری المان‌درین سیاست بی بهره نبود . ترکیه در سر آغاز جنگ جهانی اول تلاش کرد تا از ایدیولوژی پان ترکیسم برای کاررایی ساختن بیشتر نقشش درین مناطق استفاده کند ، کشور المان ازان پشتیبانی میکرد ، غربی ها برای مهار روسها بسوی جنوب حامی این ایدیولوژی بودند .
صاحب منصبان ترکی زیر نام کارمندان عرصه معارف به اسیای میانه امده به فعالیتهای استخباراتی وتحرکات نظامی می پرداختند .
برای المان دلچسپ بود تا باتبلیغ وعام ساختن اندیشه پان ترکیسم ستون پنجم را درجنگ علیه روسها ایجاد نماید . ازاثر فعالیت افسران ترکی در سال ۱۹۱۶ شورشهای بر پا شد که مراجع ترکی انهارا محصول کارروایی انور پاشا و خواجه سمع بای تبلیغ میکردند .
از اکتوبر سال ۱۹۱۵ تاماه می سال ۱۹۱۶ هئیت المانی بریاست فون هیتنگ و نیدر مایر با عضویت کاظم بیگ ترکی به افغانستان امدند تا امیر حبیب الله خان را تشویق به جنگ ضد انگلیس در هند نمایند درین زمان هئیت هندی ها متشکل از مهندرا پرتاب سنگه و مولوی برکت الله نیز به کابل امدند . کاظم بیگ با این دو شخص در مورد تحریکات قبایل بر ضد انگلیس نقش داشت اما بنابر بی میلی امیر افغانستان تلاش شان به جایی نرسید .
با استقرار رژیم سوسیالیستی در روسیه باز مانده های تفکر پان ترکیسم و عاملین ان تبدیل بیک حرکت ضد شوروی شده بنام باسمچی ها جنبش وسیع سراسری اسیای میانه را فرا گرفت اما باشکست مواجه شد . ترور های پی درپی کارمندان دولتی و افراد روسی درین مناطق راهمین پیروان پان ترکیسم انجام میدادند .
با به قدرت رسیدن ترکهای جوان در سالهای ۱۹۲۰ و۱۹۲۱ جمال پاشا و اسمعیل انور پاشا از جمله رهبران ترکهای جوان وارد اسیای میانه شدند و برای متحد ساختن ترک تباران اسیای میانه در جهت کمک به ماسکو کار میکردند .
در فعالیت اتحاد ترکهای اسیای میانه صبغه صد انگلیسی برجسته بود ه مورد حمایت ماسکو قرار داشت . در ان زمان توجه ماسکو و رهبران ترکهای جوان دران معطوف بود تا در افغانستان نفوذ نمایند چنانچه جمال پاشا در سال ۱۹۲۰ با طرح نو سازی اردوی افغانستان به این کشور امد .
به قدرت رسیدن ترکهای جوان وضعیت در منطقه را معکوس ساخت به این ترتیب که نقش ترکها در دربار امان الله خان ورفت امد انها میان کابل وماسکو صبغه ضد انگلیسی گرفته ترکها در تلاش نفوذ میان قبایل شدند .
چنانچه ذکر شد یک سیاستمداررترک بنام جمال پاشا که وزیر حرب امپراطوری ترکیه عثمانی در جنگ عمومی اول بود مورد استقبال امان الله خان قرار گرفته بحیث مشاور خاص شخص پادشاه اجرای وظیفه میکرد . جمال پاشا با صرف پول روسیه قطعه خاص سه هزار نفری را تشکیل داد که به ورود افراد قبائلی رجحان داده میشد . منظور از تشکیل این قطعه ایجاد تحرکات نظامی در قبائل بود او برای تقویه جنبش قبائل علیه انگلیس از ماسکو خواهان هفتصد هزار ربل با پشتوانه طلایی ، پنجهزار بمب دستی ، بیست ملیون کارتوس تفنگهای برتانوی و ششهزار تفنگچه انگلیسی شده ، وی نوشته بود " در خارج از هند افغانستان تنها مرکز پویایی است که برای راه اندازی انقلاب هند مورد نیاز است " .
هدف دیگر انور پاشا وجمال پاشا این بود که اگر بتوانند در پنجاب حکومت اسلامی برقرار سازند تا در مخالفت با انگلیسها قرارگرفته از ماسکو جانبداری نماید .
قانون سازان ترکی در ترتیب اولین قانون اساسی افغانستان بنام نظامنامه دولت در عهد امانی نقش بزرگ داشتند .
باذکر بسیار مختصر تاریخ نقش ونفوذ ترکها میتوان درک کرد که صبغه تاریخی علایق کشور ترکیه در اسیای میانه وافغانستان بردو اصل ؛ یکی پان ترکیسم بحیث روند ضد روسی ودیگری مبارزه علیه امپراطوری انگلیس درهند برتانوی متکی بود که با سلطه سوسیالیسم در اسیای میانه گلیم پان ترکیسم برچیده شد وبا سقوط دولت امانی تحرکات ضد انگلیسی ترکها در افغانستان به ثمر نرسید .نادر خان قوماندان قوای مرکز امان الله خان را که یکنفر ترکی بنام محمود سامی بود اعدام نموده مناسبات دولتش را با هند برتانوی نیکوتر ساخت.
از ورای گذشته تاریخی بیشتر از صد سال گذشته وتمایل موجود ترکیه در اثر گذاری به ساحات قبلی امپراطوری ترکیه عثمانی بر می اید که رجب طیب اردغان بحیث یک اسلامگرای متمایل به تنظیمهای افراطی جهادی بی علاقه به توسعه نفوذ ان کشور در اسیای میانه وافغانستان نمیباشد .
بیانیه او در مورد گرفتن مسئولیت امنیت میدان هوایی بین المللی کابل با مشارکت پاکستان نمایانگر علایق او با بد ترین کشور اسلام نمای منطقه یعنی پاکستان وپخش نفوذ مشترک شان در افغانستان و شاید هم اسیای میانه وتمایل او به حمایت ترک تباران افغانستان بی پیوند با علایق دیرینه راه یابی به اسیای میانه نمی باشد.
وحدت ملی افغانستان ، حفظ حاکمیت ملی کشور و دفاع از منافع مردم اصولی است که در مناسبات دولتها با دولت افغانستان حفظ شده میتواند . وضعیت ضعیف دولت این زمینه را مساعد ساخته است تا خلاف موازین و اصول دولت داری برخی کشورها در صدد نفوذ قومی میان اقوام افغانستان باشند ودر کنار مناسبات دولت با دولت به روابط وحمایت قوماندانها و سردمداران جنگ علایق ایجاد کنند که این کار برای حفظ سلامتی ابعاد گوناگون کشور دراینده خطر افرین میباشد .