طرح بزرگ جیوایکونومیک 

روسیه یک گام به افغانستان نزدیک ترشد

ماسکو در تلاش است برای تجارت بیش تر با آسیای جنوبی و کاهش اتکا به چین، کابل را یک جزکلیدی طرح مشارکت بزرگ تر اورآسیا گرداند.

نویسنده: اندرو کوریبکو

منبع : آسیا تایمز

تاریخ : ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴

مترجم : رسول رحیم

در این هفته سرگی شویگو دبیر شورای امنیت روسیه به منظور پیشبرد طرح «مشارکت بزرگ تر اورآسیا»(GEP) که حاوی یک بینش استراتژیک بزرگ برای ایجاد راه تجاری نو و نهادینه ساختن مشارکت در آسیا می باشد، از افغانستان بازدید نمود.

برخی ها این طرح را یک نسخه روسی سیاست «چرخش به آسیا» ایالات متحد امریکا می دانند . پس از آن که ایالات متحد امریکا و غرب در مفهوم بزرگ تر آن، تحریم های بی سابقه را علیه روسیه به دلیل حمله اش بر اوکراین تحمیل کردند، روسیه به طرح « مشارکت بزرگ تر اور آسیا» اولویت قایل شد.

از آن به بعد روسیه «کاریدور بین المللی حمل و نقل شمال و جنوب»( INSTC) را که متوقف گشته بود، بین خود و هند از طریق ایران دوباره احیا نمود. یک شاخه این کاریدور از آذربایجان، بحیره کسپین و آسیای مرکزی می گذرد.

این طرح همچنان خواهان نقش منطقوی بزرگ تربرای «سازمان همکاری شانگهای» است که یک سازمان سیاسی، اقتصادی، امنیتی و دفاعی اورآسیا است که در سال ۲۰۰۱ توسط روسیه و چین تاسیس شده است.

این مسایل به افغانستان نیز ارتباط دارند، زیرا این کشور یک عضو ناظر سازمان همکاری شانگهای است و با هند از طریق «کاریدور بین المللی حمل و نقل شمال و جنوب»( INSTC) تجارت دارد و از نگاه جیو استراتژی بین چهار راه آسیای مرکزی، جنوبی و آسیای غربی قرار گرفته است.

اولویت فوری شویگو عبارت است از توسعه همکاری نظامی-فنی با گروه حاکم طالبان تا به طور موثر تری بتواند علیه داعش خراسان پیکار نماید که در افغانستان حضور داشته ویکی از شاخه های آن در گذشته روسیه را مورد حمله قرار داده است.

برای این منظور شویگو وعده نمود که روسیه طالبان را از لیست سازمان های تروریستی خارج می نماید. این طراحی مجددی است که طالبان را قادر می سازد تا آن خط گزاری های سیاسی دوجانبه شان را بهتر هم آهنگ گردانند که ناشی از خطرات امنیتی مانند داعش خراسان می باشند.

به موازات آن، انتظار می رود که روسیه سازمان همکاری شانگهای را ترغیب نماید تا بسیار نزدیک تر با افغانستان خود را هم آهنگ گرداند. احتمالا این همکاری از طریق شریک گرداندن اطلاعات استخباراتی و تمرین های ضد تروریستی در آینده صورت گیرد.

در عین زمان افغانستان از نگاه استراتژیکی طوری واقع شده است که تجارت و صادرات انرژی روسیه به آسیای جنوبی را تسهیل می کند. برای آن که این راه قابل دوام باشد، طالبان باید امنیت داخلی را به حالت ثبات در آورند، مناسبات با پاکستان وهند را بهبود بخشند و امید است پاکستان و هند بالمقابل روابط پرتنش شان را بهبود بخشند.

در سال های اخیر روابط روسیه و پاکستان به طور فوق العاده ای بهبود یافته است، پیشرفت چشم گیری در ماه های اخیر اتفاق افتاده است. الکسی اوفرچوک معاون وزارت خارجه روسیه در اخیر سپتمبر دیدار دو روزه ای از پاکستان به عمل آورد. در حالی که مسکو در اوایل اکتوبر میزبان نخستین فاروم تجارت و سرمایه گذاری پاکستان بود.

ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه به شهباز شریف صدراعظم پاکستان در حاشیه نشست سران سازمان همکاری شانگهای در تاشکند در سپتمبر ۲۰۲۲ گفت:« هدف عرضه گاز پایپ لاین از روسیه به پاکستان است. این امر با توجه به این حقیقت که برخی از زیر ساخت ها در روسیه ، قزاقستان و ازبکستان وجود دارند، ممکن نیز می باشد.»

هرگاه موازی به بهبود روابط پاکستان و افغانستان، روابط هند و پاکستان نیز بهبود یابد، این چشم انداز پایپ لاین روسیه به صورت مفروض می تواند به هند نیز گسترش یابد.

حتی بدون پیشرفت پایپ لاین پیشنهادی پوتین، روسیه به صورت بالقوه می تواند افغانستان را به یک «هاب » یا کانون منطقوی نفت مبدل گرداند.

این گزارش برمبنای آن گفته نورالدین عزیزی سرپرست وزارت صنایع و تجارت افغانستان تدوین شده است که در ماه اگست سال ۲۰۲۲ به رسانه اسپوتنیک ،آرزومندی کابل را برای تبادله پایاپای ثروت معدنی این کشور در برابر نفت اظهار داشته بود.

در سال ۲۰۱۰ یک ارزیابی ایالات متحد امریکا اعلام داشت که افغانستان به ارزش نزدیک به یک تریلیون دالر منابع معدنی دست نخورده به شمول لیتیوم دارد.

بنابراین، احتمالا این قطعات درجای شان قرار می گیرند تا روسیه نفت را با مواد معدنی تبادله کند و این کشور را به یک کانون نفتی منطقوی مبدل کند و بعدا برای حل مناقشه بین افغانستان و پاکستان وساطت نماید و صادرات نفت اش را به پاکستان تسهیل نموده و سنگ بنای سیاسی برای احداث یک پایپ لاین را بگذارد.

درجبهه تجاری یک تفاهم نامه برای ایجاد کاریدور حمل و نقل بین روسیه سفید، روسیه، قزاقستان، ازبکستان، افغانستان و پاکستان در ماه اگست ۲۰۲۳ امضا شده است.

تفاهم نامه ای که بین پاکستان و روسیه به هنگام دیدار اوفرچوک در اواخر سپتمبر در رابطه با این کاریدور امضا شده است و به صورت فرضی به دلیل موقعیت جغرافیایی و هم آیش نهادی اش می توان آن را «کاریدور مرکزی اورآسیا»(CEC) یا « کاریدور سازمان همکاری شانگهای» نامید،

این زمینه های قانونی می توانند طرح ساخت خط آهن «پاکستان-افغانستان-ازبکستان»(PAKAFUZ)را سرعت بخشد.کاریدور«مرکزی اور آسیا» و کاریدور«پاکستان-افغانستان-ازبکستان»به عنوان هسته مرکزی آن می تواند در صورت بهبود روابط پاکستان وهند، به هند گسترش یابد.

سفرشویگو به افغانستان در قدم نخست برای اکتشاف همکاری نظامی- فنی نزدیک تر به منظور مهار زدن به داعش خراسان و برداشتن قریب الوقع عنوان گروه تروریستی از طالبان بود.

چنین همکاری برای طرح های بلند پروازانه روسیه برای تبدیل افغانستان به یک بخش جدایی ناپذیر«طرح بزرگ اورآسیا» از طریق ساخت کاریدور حمل ونقل فرامنطقوی با زیرساخت های تکمیلی انرژی آن اهمیت حیاتی دارد.

این کاریدور جدید به طور بالقوه می تواند حل مناقشه کشمیر بین پاکستان و هند را مبرم گرداند که در صورت تقاضای آن ها روسیه می تواند در میانجی گری کمک نماید.

در آن صورت پاکستان می تواند از تسهیل تجارت با روسیه، آسیای مرکزی و افغانستان با هند سود ببرد، در عین زمان هند می تواند از کاهش هزینه تجارت از طریق پاکستان با همه این کشورها سود ببرد.

هرگاه یکی و یا همه این امکانات تحقق یابند، به روسیه کمک می نماید تا از وابستگی بیش از حدش به چین از طریق آن نقش متعادل کننده ای بکاهد که جنوب آسیا به ویژه پاکستان و هند بازی می کنند.

از چشم انداز اداره ترامپ که قرار است روی کار آید، این امر به هدف اعلام شده رییس جمهور برگشته دایربر «غیر متحد» کردن روسیه و چین کمک می کند، ارچند برخی مققامات امریکایی شاید در این بازی مانع بیافرینند.

بنابراین، سفر شویگو به کابل را با چنین احتمالاتی که در ذهن اش داشته است می توان بخشی از یک بازی قدرت بزرگ در نظرگرفت که درجهت پیشبرد هدف استراتژیک بزرگ روسیه جهت تبدیل شدن اش به یک کشور پیشگام آسیایی می باشد.

البته هرگاه داعش خراسان به آسانی شکست نخورد، می تواند مانع این طرح ها گردد و هرگاه این شکست به وقوع هم بپیوندد زمان زیادی طول خواهد کشید. اما بهبود روابط روسیه و افغانستان می تواند توازن جیو پولتیکی و جیو اکونومیکی منطقه را تغییر دهد، حتی اگر بخشی ازطرح های مسکو به نتیجه برسد.