نقش آب در منازعات ملل منطقه
ظاهراً چنين به نظر ميرسد که آب در روى کره زمين نسبت به جمعيت انسانها زياد است ، ولى بايد دانست که آب هاى بحر شور وبراى شرب وکشاورزى بدون فلتر کارى بامصارف گزاف غير قابل بهره بردارى است . وتنها آب شيرين همان آبهاى برف وبارانهايى است که از کوه هاسرازير ميگردند وتوسط شیله ها و رودخانه هاى طبيعى بجريان مى افتند ودر امور آبيارى زمين هابراى کشاورزى وآشاميدن بکار ميرود. و اين مقدار درمقايسه با تمام آبهاى سطح زمين به بيش از سه در صد نميرسد، اما همين سه درصد آب در ايام تابستان دربرخى ازکشورها که مقداربارندگى سالانه در آن ها کم است، سبب بروز مشکلات ملى وبين المللى ميگردد و در چنين وضع وشرايطى خطر بروزجنگ ها پيش مى آيد.
برخى از دانشمندان معتقداندکه آب دليل اصلى، اما پنهانى بسيارى از منازعات سياسى ملل را تشکيل ميدهد.
دانشمند معاصر امريکائى «مايکل.تى .کلار» درمجله مسايل بين المللى زيرنام «جغرافياى نوين منازعه» مقالتى مهم در ماه(جون ٢٠٠١) نوشته وآقاى خليل زمر آنرا ترجمه و در شماره ۲۳مجله معتبر "فردا"مربوط انجمن قلم افغانها درسویدن به نشر رسانده است.
دراين مقاله نويسنده، پس ازبحث برتغيير استراتيژى امريکا درمناطق قابل رقابت برسرمنابع حياتى چون گاز ونفت ، در مورد اهميت آب نيز مکث کرده مينويسد: « شرايط آب نيز درجهان چندان اميد بخش نيست. آبهاى راکه از برف و باران بدست مى آوريم هرگاه تجديد نشوند، مقدارقابل تعويض آن محدود ميشود. درحال حاضرما نيمى از اين آبها را براى نوشيدن، شستشو، توليدغذا ، صنايع ، ترانسپورت و غيره استفاده ميکنيم وضرورت برعرضه اضافى آب همه روزه افزايش مى يابد. هم اکنون بسيارى ازساحات شرق ميانه از کمبودمزمن آب رنج ميکشد و کشورهاى که دراين ساحات قراردارند تخمين ميکنند که در٢٥ سال آينده که نفوس جهان افزايش مى يابدو مردم بيشتر درمناطق شهرى مسکن گزين ميگردند، مشکلات شان از ناحيه کمبود آب دوچندان خواهد شد. بجز از زمين هاى که در روى کره زمين از مقدارکافى آب برخورداراند، درساير مناطق تاسال ٢٠٥٠ که تقاضا براى آب به ١٠٠ فيصد عرضه موجود آب نزديک ميشود، ميتواند رقابت شديدى را براى دسترسى به اين ماده حياتى بطورعام افزايش دهد.گرايش هاى محيطى مانند گرم شدن کره زمين بربسيارى از منابع آب و زمين هاى قابل آبيارى تاثير ميگذارد. همچنان بلندرفتن درجه گرماى زمين باعث بارندگى زياد درمناطق نزديک به بحرخواهد شد. بنابرين احتمالاً که درنتيجه وضعيت فوق الذکربسيارى ازساحات مهم تحت زرع يا مناطق دورتر از بحر تبديل به صحرا شده و با بالا آمدن آب درسواحل ، سطح ابحار جهان را درمناطق نزديک به اين سواحل بلند خواهدبرد... عرضه آب نيزبا تهديد مشابه (رقابت) مواجه هست ،زيرا بسيارى ازمنابع مهم آب درشرق ميانه وآسيا بين دويا بيشتر ازدو کشورتقسيم ميشود و مهم اينست که تعداد کثيرى از اين دولت ها درباره تقسيم آب به توافق قابل قبول رسيده اند. سودان و مصردرباره تقسيم آب رودخانه نيل درسال ١٩٩٥ به توافق رسيدند، اما اين توافق بى ثبات بود، زيرا براى حبشه وساير کشورهائيکه به آب اين رودخانه وابسته اندعرضه آب را کاهش ميداد. عراق وسوريه در موردسهم شان از آب رودخانه فرات به نتيجه رسيده اند، اما اين رودخانه که از ترکيه سرچشمه ميگيرد، ترکيه حاضرنيست تا معاهده تقسيم آب رابا آنها امضاء کند. اسرائيل باسوريه و اردن درمورد استفاده از آب رودخانه هاى اردن مناقشه دارد. يگانه توافق دوامدار واساسى بين هندوپاکستان درموردتقسيم آب رودسند است که حتى همين توافق هم درگرو ثبات روابط دوکشورقرار دارد.
به همان پيمانه ايکه نفوس جهان افزايش مى يابد و در اثرپديدۀ گرين هوس، هواى جهان گرم شده ميرود، به همان پيمانه منازعات بين المللى اينجا وآنجا نيز درموردعرضه موجوده منابع مذکور ازدياد مى يابد ....هنگامى که درباره آب سخن ميرود مانند نفت وگازپاى امنيت ملى درميان کشيده ميشود. بارى «موهه هارت» دومين صدراعظم اسرائيل گفته بودکه : «آب براى اسرائيل يک چيز لوکس يا فقط يک خواست سودمندکه بايد به منابع طبيعى ما علاوه شودنيست ، آب خودش حيات است.» پطروس غالى درهنگامى که وزيرخارحه مصربود،باعين لهجه درسال ١٩٨٨ ادعا نمودکه : «جنگ آينده درمنطقه ماجنگ بالاى آب نيل خواهد بود نه بالاى سياست.»
همچنان برخى از کشورها تهديد کرده اندکه آنها کنترول شانرا برعرضه آب بمثابه يک وسيله اجبار قايم خواهند نمود. مثلاً ترکت اورزال رئيس جمهورترکيه درسال ١٩٨٩ سوريه را اخطار داد که هرگاه آن کشور به فعاليت کُردها درقلمرو خود خاتمه ندهد، حکومت ترکيه جريان آب رودخانه فرات را برروى سوريه خواهد بست. هکذا بايد گفت که جنگ سال ١٩٦٧ درشرق ميانه، استعمال قوه براى حل مناقشه برسر آب بود، زيرا دولت هاى عرب پلان داشتند که مسير آب رودخانه اردن را از اطراف اسرائيل به سمت اردن تغيير دهند که کارى ناممکن بود. بدين ترتيب فشار روزافزون بالاى ذخاير حياتى و هکذا نبودن قراردادهاى تقسيم آنها درآينده تصادمات را بيشتر خلق خواهد نمود.»
( برای اطلاع رک: بندکمال خان واهمیت اجتماعی واقتصادی اند،چاپ۲۰۲۲)
پایان ۵/ ۶ / ۲۰۲۳