I

I

محمد ولی

به پیشواز صدمین سالروز استردار استقلال کشور

چه کسانی با اعلیحضرت امان الله خان 
وپروگرام نو اوری او مخالف بودند ؟

I

در راس هرم مخالفت ، دولت انگلیس ، دریک ضلع ان روحانیون جانبدار انگلیس ودر ضلع دیگر ان برخی سیاسیون درباری موقعیت داشتند ودر قاعده هرم گروهی از اخلالگران امن ونظم عامه شامل دزدان ، قطاع الطریقان واوباشها بودند که به تحریک وانگیزش استخبارات هند برتانوی بلوای بزرگی بر پا کردند.
محققین داخلی وخارجی به شمول انانیکه در جریان حوادث حضور داشتند درمورد این غائله بنابر عمق وپهنای ان اثار زیاد نگاشته اند .
موضعگیری بریتانیای کبیر درقبال این حادثه ناشی از خطرات بیداری ملل تحت استعمار بخصوص هندوستان که شاه امان الله انرا دار الحرب اعلان کرده بود نشئت میکرد، رخ دیگر این مخالفت ناشی از تامین روابط حسنه دولت امانیه با کشورهای اروپایی چون المان ، ایتالیا وبصورت خاص اتحاد شوروی تعلق میگرفت زیرا این حرکت امان الله خان با رقابت استعماری انگلیس جور نمی امد.
فعالیت استخبارات انگلیس در هند باعث شد تا محمد ولی خان وکیل پادشاه ووزیر خارجه ( ب. ج. گولد) ژارژدافیر سفارت انگلیس مقیم کابل را احضار وبه وی بگوید تا به حکومت هند اطلاع دهد که از خصومت علیه منافع ملی افغانها دست بردارد و مخالفین دولت را که در سرحدات به تبلیغات مصروف اند به افغانستان تسلیم نماید.
وزیر خارجه لستی از اوباشهای فراری راکه شامل نامهای حبیب الله کلکانی(رهزن فراری) ، محمد اعظم میدانی ( یک دزد مشهور) وسید حسین بود به ژارژدافیر داد، اما به این خواست جانب افغانی توجهی مبذول نشده برخلاف یکنفر هندی را به نام عبدالکریم پسر امیر محمد یعقوب خان به پکتیا فرستادند ودو ملای یاغی بنام ملا عبدالله مشهور به ملای لنگ وملا عبدالرشید را به او پیوست ساختند تا شورش ملای لنگ بر پاشد . بعد ازان شورشهای شینوار و شمالی باعث سقوط سلطنت گردید.
کسیکه بیشترین تحریکات مذهبی علیه امان الله خان را درمیان قبایل دامن زد از انگلیسها لارنس مشهور به پیر کرمشاه واز افغانها حضرت نورالمشایخ مجددی بود .
لودویک ادمک مورخ امریکایی در کتاب افغانستان در نیمه اول قرن بیستم مینویسد :" درایتالیا مطبوعات ان جا به نشر رسانید که لارنس بحیث یک جاسوس قوی وعالیشان به کار وعمل دست زده ومردان ساده لوح قبایل را علیه شاه منور وتجدد پسند افغانستان بر انگیختانده بود" .
درمورد نحوه دیگر فعالیت استخبارات انگلیس می نویسد:" شعبه جاسوسی انگلیسی حکومت هند از فعالیتهای بر انداخته شده نماینده تجارتی افغان در کویته تمام اخبارهای مصوری را که میتوانست بدست میاورد. دران تصاویریکه ملکه ثریا با بازو های برهنه ور لباس شب نشینی به طبع رسیده بود خریداری کرده علی الفور به افغانستان می فرستاد".
مرحوم عزیز نعیم استاد فاکولته حقوق وعلوم سیاسی پوهنتون کابل وعضو خاندان سلطنتی ظاهرشاه نیز معتقد بود که" استعمار وارتجاع زمینه را برای توقف رفورمهاوبرای سقوط دوره امانیه وتمام دستاورد های ان بوجود اورد".
خصومت انگلیسها علیه افغانستان وشاه امان الله تا کنون ادامه دارد. یک نویسنده انگلیس بنام ( جی.ار. شرایگر)کتابی تحت عنوان ( زندگی من ازراهزنی تا پادشاهی) تحریرکرده وانرا به نام خاطرات بچه سقو جازده گویا حبیب الله کلکانی خاطراتش را به کسی گفته واوانرا به رشته تحریر دراورده است. شرایگر انگلیس درین کتاب شخصیت کلکانی را بحیث یک نظامی، اگاه از رمز وراز دپلماسی وتحلیلگر مسایل سیاسی جهانی وداخلی معرفی کرده در همه عرصه ها برتری اورا نسبت به امان الله خان به بحث گرفته است.
مورخ معاصر دیگر انگلیس بنام آنتونی هایمن که نزد مجاهدین در پشاور رفت وامد داشت وبه کمک انها داخل افغانستان هم می امد درختم مسافرت هایش کتابی زیر عنوان (افغانستان زیرسلطه شورویها ) نگاشته دران به موجودیت تاریخی کشورما ، نقشه فزیکی ومردم ان به قدر کافی اهانت کرده ودروغ های فراوانی نوشته است، او افغانستان را کشور( سنگ وتخته سنگ) وصحراهای بی حاصل معرفی میکند که زمانی جزء ایران وگاهی جزء هندوستان بوده است ،اما حالا که خود برین خطه مسلط شده اند انرا کشوری با ارزشهای سه ترلیون دالری زیر زمینی میگویند .
او تبلیغات ضد حاکمیت چپ را به حد ابتذال ودروغ پیش میبرد ومینوبسد: " دربرخی مناطق پشتون نشین خداوند را (کمو) میگویند. به نظر انها (کمونیست ) یعنی خدا نیست است." ازینرو انها بارژیم کابل در جنگ اند . دانسته نمیشود که در کدام کنج وکنار کدام دره پشتون نشین خداوند را بغیر از ( چشتن تعالی) ویا نودونه اسما وصفات یاد نکرده ( کمو) میگویند؟
نویسنده درد وسوز شکست امپراطوری اجدادش را باوجود گذشت ده ها سال دردل دارد وعلیه امان الله خان مینوبسد:" جاه طلبی های امان الله خان ... منجر به مذاکرات واقدامات شدید سیاسی گردید" منظورش مذاکرات امضای معاهده استقلال افغانستان است که ازروی کینه ونفرت انرا نه مذاکرات انعقاد معاهده استقلال بلکه اقدامات شدید سیاسی ناشی از جاه طلبی های امان الله خان گفته حاضر نیست از شکست شان در (تل) و( وانه) نام بگیرد.
درجای دیگر می نویسد " امان الله خان در اشغال تخت سلطنت به نظر بسیاری مردم مشکوک به نظر میرسید".
امان الله خان هیچگاهی نزد مردم مشکوک نبود همه میدانستند که پدر وپدر کلان ونیکه اش در افغانستان پادشاهی کرده بودند، خودش عضو فعال حزب(جوانان افغان ) بود، بحیث عین الدوله درمقام سلطنت جا داشت وبا سفر زمستانی پدرش به جلال اباد امور سلطنتی را در کابل پیش میبرد.
آغای انگلیس از کدام‌نظر خواهی استفاده کرده اورا به (نظر بسیاری مردم مشکوک ) میگوید جز کینه ونفرت ؟
او نمی نویسد که بچه سقو مشکوک بود زیرا دزدورهزن وادمکش وفراری پاره چنار بود که در انجا هم به جرم دزدی زندانی شده بود وبحیث یک متهور در اعمال منفی به چنگ انگلیسها افتاد وبا رهنمایی ملا امام قریه بتی کوت پاره چنار که خواب دیده است زیر درختی سلاح وپول برایش دفن است انرا بردارد وبه جنگ کفر به افغانستان برود به افغانستان فرستاده شد.
اینها همه صراحتهای گذشته وحال است که باید نسل نو افغانسنان انرا خوب بدانند وتحلیل کنند.
انگلیس پس از سقوط امان الله خان ازاو دستبردار نبود وپیوسته تحت تعقیب استخباراتی اش قرار داشت . لودویک ادمک مینویسد" وزارت خارجه حکومت برتانیه به سفرا ووزرای خود در سراسر گیتی تلگرام نمود که حرکات امان الله خان را نظارت کنند زیرا امان الله دران زمان عزم حج نموده بود".
در ارشیف ملی هند درجمله اوراق محرمانه حکومت انگلیس بابت سال ۱۹۲۳ سندی تحت شماره of 618 مربوط سرحدات هند که در پنج اگست درسمله از طرف سر فرانسس وایلی سکرتر امور سیاسی برای مطالعه وایسرای هند فرستاده شد چگونگی تعقیب امان الله خان درمراسم حج درج است که در ان زمان فرستادن پرزه خط غلام نبی خان چرخی که در سفر حج با امان الله خان همراه بود به دوران خان یکی از مریدان محمد عمر جان اخند زاده ده خواجه قندهار داده بود مفصل مینویسد وانرا تا پشاور تعقیب می نماید. غلام نبی خان چرخی بیک تاجر چای بنام عبدالطیف در پشاور وظیفه میدهد تا مبلغ دو هزار کلدار را برای پخش اوراق تبلیغاتی امان الله خان در سرحدات به مصرف برساند سند بدست استخبارات انگلیس می افتد وایسرای هند درحاشیه گذارش می نویسد " معلومات مذکور هرچه زودتر توسط وزیر مختار برتانیه در کابل به اطلاع حکومت افغانستان رسانیده شود" این اطلاع انگلیس باعث میشود تا نادر خان با مکر وحیله مارشال شاه ولیخان را نزد چرخی فرستاده اورا با خود به کابل بیاورد وبه قتلش برساند. ( منبع این سند کتاب اتش در افغانستان است) .
دست انگلیس واستخباراتش بقدر کافی هنوز در کشور دراز است ووسیله ان محافل معلوم الحال سیاسی - روحانی میباشد.
توضیح این بخش ادامه دارد .