کاندید اکادمیسین اعظم سیستانی

اشکی درسوگ موزیم ملی افغانستان

قسمت اول

يکى از مظاهر شوم جنگ‌هاى قدرت طلبى در افغانستان،در دهه ۹۰ قرن ۲۰، فقدان مصوونيت جانى و مالى افراد و اشخاص و بى‌پروائى نسبت به آثار تاریخی و فرهنگى بود.

در دوران جنگ‌هاى قدرت‌ طلبى میان تنظیمهای جهادی از ماه جون وجولاى ١٩٩٢ به بعد چون هيچکسى در فکرصيانت و حفاظت داشته‌هاى فرهنگى در کشور نبود، بنابراين فرصت‌ طلبان و استفاده ‌جويان دست به دستبرد آثار موزيم ‌ملى واقع دارالامان که آثار فرهنگى گرانبها و بى‌ مثال آن در طول نيم قرن گذشته از بازيافته‌هاى باستانشناسى جمع‌آورى و محافظت ميشد به تاراج رفت و از کشور بدر ساخته شد.

موزيم کابل براى نخستين بار در ١٩٢٤ درعهداعلیحضرت شاه امان الله غازی افتتاح گرديد، وپس از آن در طى چندين دهه گروه هاى باستان شناس از کشور هاى فرانسه ، ايتاليا ، آلمان و شوروى ، نقاط مختلف کشور را بطور منظم مورد اکتشافات گوناگون قرار دادند. چنانکه اين سياست خيلى زود موزيم کابل را به يکى از عالى ترين کلکسيون هاى هنرى اروپائى -آسيائى و شاهکار هاى هنر اسلامى مبدل ساخت. " اشياى شيشه اى يونانى ، مجسمه هاى برونزى رومى ، برجسته کارى مرمرين بودائى ، عاج هاى هندى ، تنديس هاى يونانى،هريک گواهى بود بروجود مناسبات پايدار ميان شرق و غرب در نخستين قرون تاريخ ميلادى. آثار سنگى متعلق به ماقبل تاريخ که قدمت شان به ٤٠ هزارسال قبل باز ميگشت ، شامل مجسمه اى نيز بود که پيش بينى ميشد قديمى ترين مجسمه از صورت يک انسان باشد. يک سنگ ريزه قديمى متعلق به ١٥ هزار سال قبل در ١٩٦٥ در ولايت بلخ کشف شده بود.

يکى از جالب توجه ترين جنبه هاى موزيم کابل اين بود که مطلقاّ تمام اشياى عتيقه و باستانى آن در خاک افغانستان کشف و به نمايش گذاشته شده بودند. تمام اين آثار بدون کوچکترين صدمه در دهه اشغال افغاسنتان توسط نيروهاى شوروى و پس از آن در مدت سه سال حکومت داکتر نجيب اﷲ حوادث تاريخى را پشت سر گذاشته بودند." (ميهن ، شماره ٩ -١٢، ص١٢٤)

نويسنده و پژوهشگر معروف کشور دستگير نايل در مورد داشته های موزیم کابل چنین نوشته است : «در موزيم کابل ، آثار بسيار معتبر تاريخى قرار داشت و اشياء ساخته شده از عاجها و اشياء يونانى - رومى ، ظروف دوره سلوکى ، شيشه و انواع سنگ هاى قيمتى و ديگر اشياى که از حفارى هاى قبل و بعد از جنگ دوم جهانى و حفاريهايى که از خود افغانستان بوجود آمده بودند. همچنان يک کلکسيون بسيار عالى از مجسمه هاى کافرستان (نورستان کنونى ) که شهرت جهانى داشت ، هم در موزيم بود. آثارى که بسيار اهميت تاريخى و هنرى داشتند، همان عاجها بودند که اهميت موزيم کابل را در سطح موزيم هاى جهان بلند ساخته بود. موزيم کابل داراى دوطبقه بود: طبقه اول مربوط به آثار دوران قبل از اسلام و طبقه دوم منحصر به آثار دوران اسلامى بود. از جمله آثار دوران اسلامى که بسيار گرانبها بودند:

- نمبر ١ ر٨٢ ، بعضى آيات قرآن کريم به خط کوفى به قلم حضرت عثمان (رض- نمبر٣ ر٨٤ ، بعضى آيات قرآنکريم بخط امام حسين (رض)

- نمبر ٤ ر٨٦ ، بعضى آيات قرآنکريم به خط عربى در پرده د ل آهو

- نمبر ٩٠ ، سه جلد قرآنکريم که از روى قرآن خط کوفى حضرت عثمان ،عکس بردارى شده بود.

- نمبر ٩١ ، قرآنکريم با رسم الخط کوفى که در سال ١٣٣٤ از شهر غلغله پيداشده بود.

- نمبر٩٦ ر٩٩، عکس چند نامه از حضرت پيغمبر(ص) افزون برآن ١٧ جلد کتاب نفيس در يک وقايه.

اين ١٧ جلد کتاب از سه شاعر بزرگ چون مولانا عبدالرحمن جامى ، نظامى گنجه ئى و امير خسرو دهلوى بودندکه شامل خمسه هاى هفت اورنگ ، هفت پيکر، هشت بهشت و ليلى و مجنون ميشدند. اين مجموعه نفيس منحصر بفرد، تذهيب و طلا کارى شده بودند که تاريخ کتابت آن در ٨٩٩ هجرى ثبت شده است . ديوان ميرزا عبدالقادر بيدل ، جلد اول آن طلا کارى شده که از طرف امير بخارا به امير حبيب اﷲ خان تحفه داده شده بود. ديوان حافظ شيرازى طلاکارى شده ، خطاط آن محمدمحسن که آنرا براى سلطان حسين بايقرا نوشته بود. بوستان سعدى به خط مير عماد خطاط معروف عصر تيمورى و نقاشى ها و ميناتورى هاى استاد کمال الدين بهزاد و غيره آثار نفيس ادبى در موزيم کابل موجود بودند.

اشياء وآثار تاريخى که در موزيم کابل قرار داشت ، از جمله عاجها که تعداد آنها به بيش ازسيصد ميرسيد، پس از پيروزى انقلاب اسلامى( مجاهدين) در ١٣٧١ توسط تفنگداران داخلى و پاکستانيها غارت شده به بازار هاى جهان از جمله شهر لندن به معرض فروش قرار داده شدند . يک قسمت اين عاجها در پاکستان توسط نصيراﷲ بابر وزير داخله پاکستان برده شدکه به بينظير بوتو صدراعظم آن کشور تسليم داده شدو بوتو هم اين اشياء و آثار رابا خود به لندن انتقال داده که جز اشياء قيمتى خانه اش ساخته است .

خانم باستان شناس افغان بنام مهريه مستمندى در ماه سپتامبر١٩٩٦ به راديوى صداى امريکا گفت : ما از طريق اداره يونسکو به خانم بينظير بوتو نامه نوشته و تقاضاکرديم که آثار دست داشته خود را که از افغانستان برايش به غنيمت آورده اند، محفوظ نگهدارى کند که توسط مقامات يونسکو ويا افغانى مقيم امريکا خريدارى شوند. » ( مجله آزادى ، شماره ٤٢، ص ٢٤)

مجله دعوت چاپ ناروى در شماره ١٢٣ خود افشاءنمود که در تاريخ سوم مارچ ٢٠٠١ آثار فرهنگى دزدى شده از موزيم کابل به صدها هزار دالر بالاى قاچاق بران پاکستانى فروخته شد که درآن ميان يک پاره قرآن متعلق به موزيم کابل تا ٢٥٠ هزار دالر قيمت گذاشته شده بود. ساير آثار شامل مجسمه هاى بودا بود که به صدها هزار دالر نرخ گذارى شده بود.

پایان قسمت اول