F

به ادامۀ گذشته، قسمت هفتاد و چهارم، مؤرخ:10 سپتمبر 2018

فقیرمحمد ودان

مروری بـر یادداشتهای عبدالـوکیل سـابق عضو هیئت اجـرائیه

شورای سراسری حزب وطن و وزیر خارجۀ ج. ا تحت عنوان:

F

از پـادشـاهی مطلقـه الـی سقوط

جمهوری دموکراتیک افغانستان

F

قسمت هفتاد و چهارم

F

روایت فلیپ کاروین از ملاقـات بنین سیوان بـا اعضـای

هیئت اجرائیه حزب وطن و بحث چگونگی انتقال قدرت

فلیپ کاروین رونوشت آن بخشی از ملاقلات بنین سیوان را که در بعد از ظهر روز 16 اپریل (27 حمل) با اعضای هیئت اجرائیه شورای مرکزی حزب وطن داشت و طی آن مسئله انتقال دوکتور نجیب الله را به خارج مطرح نمود، نیز با تفصیل، چنین نوشته است:

[«سیوان: خوب در مورد نجیب الله چه خواهیم کرد؟[بنین سعی می ورزید تا معلومات بدست آرد، تا چه مدتی میدان هوایی مسدود است؟ کی آن را محافظت می کند؟ ناراحتی ما ازدیاد می یابد به این معنی که ممکن نجیب را از دست دهیم، ما یک تیم یا دستۀ ماهیگیری و محافظین غیر مسلحی بودیم که در بحر کوسه ماهی ها (Sharks) شناوری می کردیم.]

لایق: نجیب الله میتواند نزد شما باشد اما اجازه نخواهد داشت تا از حریم ملل متحد پا خارج بگذارد تا اینکه در موردش تصمیم گرفته شود که کجا برود. آقای سیوان! حینیکه در افغانستان استید احساس مصؤنیت نمی کنید؟. این بخودی خود ثابت می سازد که ما تضمین مصوونیت کرده میتوانیم.

سیوان: من بخاطریکه احساس مصونیت کنم به افغانستان نیامده ام؛ بلکه کشور شما را دوست دارم. معهذا باید به شما خاطرنشان سازم که هم در دفترم چندین راکت اصابت کرده و هم در طیارۀ من هفتاد شگاف مرمی وجود دارد.

لایق: شما ریسک بزرگی را پذیرفته اید. اما شما پرستیژ عالی دارید و از احترام عمیق نزد ملل متحد برخوردار استید. ...

سیوان: اکنون عمده ترین مسئله پیاده کردن صلح درین کشور است. شما با نگهداشتن نجیب الله در کابل هیچ چیزی کمایی نمی کنید و موجودیت او درینجا پروسۀ صلح را بهم میزند. از جانب دیگر از آنجا که شما مسوول امنیت استید، میتوانید به من اطمینان دهید که در برابر قرارگاه اسکاپ هیچگونه تظاهرات کتلوی صورت نخواهد گرفت، این کار ناراحتی فوق العاده ای را برای همه ایجاد خواهد کرد. ما اجازه نخواهیم داد تا احساسات به این ترتیب غلبه حاصل کند. شما باید بدانید هنگامیکه رئیس جمهور کشور کمک مرا خواهان می شود، من خود را مکلف میدانم تا به تعهدات خود احترام بگذارم. از آنجائیکه پرزدنت نجیب الله استعفا داده و تقاضا کرده تا کشور را ترک کند، مسلم می پندارم که به شما مشوره کرده است. امیدوارم موقف مرا درک کنید. اکنون در مورد منع و جلوگیری از تظاهرات در برابر قرارگاه ملل متحد چه؟.

لایق: شما میتوانید اطمینان داشته باشید که تظاهراتی در برابر قرارگاه ملل متحد صورت نمی گیرد. اما خواهشمندیم نجیب الله را تا زمانیکه ما به شما چیزی نگفته ایم از اسکاپ دور نسازید.

سیوان: من کابل را تا زمانیکه این مسئله حل نشده، ترک کرده نمیتوانم. ... باید در مورد نجیب الله اندیشید، زیرا گروپهای متعدد و افراد مختلف میخواهند به او تقرب کنند. شما اگر اجازۀ خروج به او ندهید، دشمنی را در کابل علیه او تحریک می کنید.[درین لحظه بنین استعفانامۀ دوکتور نجیب الله را به کمیتۀ اجرائیه ارایه کرد و با صدای بلند قرائت گردید]

لایق: ما این نامه را به رسمیت نمی شناسیم. نمیتوانیم آن را در رادیوی دولتی اعلان کنیم.

سیوان: ملل متحد همچنان آن را نشر نخواهد کرد. اما وسایل اطلاعات جمعی بین المللی کاپی آن را در اختیار دارند. آنها آن را نشر خواهند کرد.

لایق: مردم کابل خاموش اند. اعلام این خبر آنها را ناآرام نخواهد ساخت؟. در حال حاضر شما در کابل احساس مصؤنیت کرده میتوانید. امنیت در اطراف شهر خوب است. ها بلی جنرال یعقوبی وزیر امنیت دولتی خودکشی کرد، جنازۀ او فردا دفن خواهد شد[من با عجله شک کردم که این خودکشی باشد].

سیوان: بیائید که فردا ساعت 9 صبح بار دیگر با هم ببنیم.

لایق: طبعاً»(فلیپ کاروین، سرنوشت غم انگیز در افغانستان، ترجمۀ حکیم سروری، صفحات 165 ـ 168، تأکید روی برخی جملات از: ف. ودان)

حقایق منعکس شده در یادداشتهای فوق الذکر فلیپ کاروین از جلسۀ مورد بحث، خود مؤید آن اند که بنین سیوان بر بنیاد اطلاعات خویش، در مورد مصونیت زندگی دوکتور نجیب الله، حتی در مقر سازمان ملل نیز مشوش بود. این تشویش هم در این گفتۀ فلیپ کاروین نهفته است که توأم با اظهار عجزِ کارمندان ملل متحد(«دستۀ ماهیگیری و محافطین غیر مسلحی» گیرمانده «در بحر کوسه ماهی ها») بطور واضح میگوید: «ممکن نجیب را از دست بدهیم» و همچنان در طرح بنین سیوان مبنی بر اخذ «اطمینان» از سلیمان لایق درین مورد که «در برابر قرارگاه اسکاپ هیچگونه تظاهرات کتلوی صورت نخواهد گرفت». افزون بر آن بنین سیوان بطور واضح میگوید که «گروپهای متعدد و افراد مختلف میخواهند به او تقرب کنند». ابراز این تشویش ها از جانب بنین سیوان و سایر کارمندان ملل متحد، خود مؤید آن اند که توطئه هایی سازمان داده شده به قصد جان دوکتور نجیب الله وجود داشته  اند. بنابرین درخواست سلیمان لایق مبنی بر برگشت دوبارۀ دوکتور نجیب الله «به اقامت گاه خود» بغیر از  زمینه سازی برای تعمیل این توطئه ها چیزی دیگری تلقی نمی گردید؛ بخصوص این پیشنهاد در وضعیتی صورت می گرفت که پیوسته در جریان جلسه، خبر «خودکشی» و قتل چهره های شاخص طرفدار دوکتور نجیب الله (سترجنرال غلام فاروق یعقوبی، جنرال عبدالباقی رئیس ریاست پنج امنیت دولتی و جنرال شهباز احمد زی رئیس ارکان قومندانی عمومی گارد ملی) مواصلت و بیشتر از پبش در میان «اکثریتِ خاموش» اعضای هیئت اجرائیه حزب وطن، فضای پر از ترس تخویف و تهدید ایجاد مینمود و بنین سیوان را در قبال حفظ جان دوکتور نجیب الله بمثابه یک مسوولیت، محتاط تر می ساخت.

از جانب دیگر بسیار مهم است که به دلایلی توجه نمائیم که بربنیاد آن بنین سیوان به سلیمان لایق هوشدار میدهد:«شما با نگهداشتن نجیب الله در کابل هیچ چیزی کمایی نمی کنید و موجودیت او درینجا پروسۀ صلح را بهم میزند.»

بنین سیوان به این هدف که برای سلیمان لایق فرصت اندیشیدن مجدد و مشورۀ جمعی با سایر اعضای مراکز سیاسی و نظامی «ستون پنجم» و فعالین پشت پردۀ مرتبط به نیروهای اثرگذارِ «دور از سرحدات»، در مورد اجازۀ انتقال دوکتور نجیب الله به خارج داده باشد، به نشست این روز خاتمه بخشیده و ملاقات مجددِ خویش با اعضای هیئت اجرائیه را درین زمینه «فردا ساعت 9 صبح» تعیین مینماید که مورد تائید سلیمان لایق نیز قرار می گیرد. اما همه شواهد و دلایل مؤید آن اند که این ملاقات بنابر عدم تغییر موضع «هیئت اجرائیه حزب وطن» در مورد اجازۀ انتقال دوکتور نجیب الله به خارج، اصلاً  صورت نگرفته و صرف اطلاع آن از طریق تیلفون توسط سلیمان لایق داده شده و یا هم این ملاقات نه با تمام اعضای هیئت اجرائیه؛ بلکه با عدۀ محدودِ از این میان چون:عبدالوکیل، محمود بریالی، فرید احمد مزدک، نجم الدین کاویانی و سلیمان لایق انجام شده است.

عبدالوکیل این ملاقات مشکوک بنین سیوان را که گویا «ساعت 9» فردا مؤرخ 17 اپریل 1992 (28 حمل 1371) صورت گرفته، «ملاقات دوم و مختصر بنین سیوان با هیئت اجرائیه حزب وطن» خوانده که «این بار نیز سلیمان لایق به نمایندگی از هیئت اجرائیه با بنین سیوان به گفتگو پرداخت» و موضوع آن را نه بحث پیرامون مسئله حل ناشدۀ اجازۀ عزیمت دوکتور نجیب الله به خارج، بلکه چنان وانمود ساخته که درین ملاقات گویا بازهم در مورد موضوع اول فیصله شدۀ ملاقات دیروز که همان چگونگی انتقال قدرت بود، بحث صورت گرفت. او درین زمینه مینویسد که در آغاز بنین سیوان چنین پرسیده بود:«حالا مجاهدین فشار می آورند که چون حکومت انتقالی بیطرف اهمیت خود را از دست داده، باید حکومت مجاهدین رویکار بیاید. آیا موضع شما در مقابل این موضعگیری مجاهدین چیست؟ ...» و در نهایت سلیمان لایق جواب داده بود که «هرگاه به نسبت انکشافات اخیر، ملل متحد و شخص شما به تطبیق پلان خود به منظور آوردن حکومت مؤقتی بیطرف توفیق نمی یابد، ما در انتقال قدرت به حکومتی که از مجموع نیروهای جهادی نمایندگی نماید، کدام مخالفتی نداریم و این پروسه را کمک مینمائیم»، بنین سیوان در جواب او گفته بود که:«موضع شما را درک نمودم و به جوانب دیگر آن را انتقال میدهم.» (عبدالوکیل، همانجا، جلد دوم، صفحات 914 و 915، تکیه از: ف. ودان)

اکنون سوال بر سر این نیست که سلیمان لایق مطابق به یادداشت از قبل توصیه شده، «انتقال قدرت به حکومتی که از مجموع نیروهای جهادی نمایندگی نماید» را ـ که در حقیقت همان «حکومت انتقالی اسلامی» قبول شده در «اعلامیۀ مشترک رهبری اتحادشوروی، روسیۀ فدرال و هیئت مجاهدین» است ـ چه وقت و در کدام جلسه قبول و تائید نموده است؛ اما مسئله قابل بحث موضوع یادداشتی است که عبدالوکیل با بهانه قرار دادن موضوع مشکوک ملاقات مورد بحث و به تعقیب توضیح آن؛ چنین مینویسد:«نوت:درین جلسه، تنها محمود بریالی بر اشتراک حزب وطن در ایتلاف و دولت آینده پافشاری مینمود و به وفاداری اعضای حزب و نظامیان و قدرت آنها معتقد بود؛ ولی متباقی اعضای هیئت اجرائیه طرفدار پیشنهاد بنین سیوان و انتقال قدرت به نیروهای مجاهدین بود و معتقد بودند که بعد از این نمیتوانند قدرت را حفظ کنند.»((رک:عبدالوکیل، همانجا، جلد دوم، صفحه 915)

اهمیت ادعاهای عبدالوکیل طی یادداشت فوق در آن است که او افزون بر آنکه خواسته، خویشتن را درین معرکه بمثابه یک گزارشگر مانند همیشه «حیران و پریشان» افاده نماید؛ از یک طرف محمود بریالی را حامی طرح «اشتراک حزب وطن در ایتلاف و دولت آینده» خوانده و از طرف دیگر مسولیت تاریخی «انتقال قدرت به نیروهای مجاهدین» (حکومت انتقالی اسلامی) را به «متباقی اعضای هیئت اجرائیه» نسبت می دهد؛ تا بدین صورت چنان تلقین کند که او در سازماندهی انتقال قدرت دولتی به «حکومت انتقالی اسلامی» و تدویر محفل رسمی این انتقال در تعمیر وزارت خارجه، نه بر بنیاد اعلامیه مشترک رهبری اتحاد شوروی، فدراتیف روسیه و تنظیم های جهادی؛ بلکه براساس تصمیم فوق الذکرِ اکثریت اعضای هیئت اجرائیه شورای مرکزی حزب وطن عمل نموده است. چون عبدالوکیل ادعا مینماید که درین روز نیز مانند ملاقات روز قبل، افزون بر سلیمان لایق و عبدالوکیل؛ «انجنیر نظرمحمد، نجم الدین کاویانی، فرید احمد مزدک، محمد رفیع، محمود بریالی، محمد اسلم وطنجار، رازمحمد پکتین و عبدالقدوس غوربندی» شرکت داشتند، بنابرین و نخست از همه، ایجاب مینماید از میان اعضای فوق الذکر هیئت اجرائیه حزب وطن که هم اکنون در قید حیات اند و تا اکنون سکوت نموده اند، در رابطه به ادعای توضیح شدۀ عبدالوکیل مبنی بر چگونگی نقش شان در تصمیم فوق الذکر توضیح دهند.

افزون بر آن، بخاطر تثبیت صحت و سقم برخی ادعاهای عبدالوکیل راجع به «ملاقات دوم و مختصر بنین سیوان با هیئت اجرائیه وطن»، لازمی محسوب می گردد تا چگونگی این ادعاهای او در تطابق با سایر انکشافات بهم مرتبط آن لحظات تاریخی و همچنان در روشنی یادداشت هایی مورد تدقیق قرار گیرند که تا اکنون از جانب سایر اشخاص دخیل منتشر گردیده اند.

توضیح برخی ادعاهای عبدالوکیل راجع به «ملاقات دوم

و مختصر بنیـن سیـوان بـا هیئت اجـرائیـه حـزب وطـن»

در رابطه به موضوع مورد بحث، دو مسئله ذیل قابل توجه اند:

نخست: مسایل مطروحه از جانب سایر منابع دخیل در رویدادهای مورد بحث پیرامون تدویر آنچه از جانب عبدالوکیل «ملاقات دوم و مختصر بنین سیوان با هیئت اجرائیه حزب وطن» به تاریخ 17 اپریل 1992 (28 حمل 1371)، خوانده شده است، تائید نگردیده و حتی برخورد خود عبدالوکیل درین زمینه نیز تدویر آن را مشکوک ساخته و سرانجام زیر سوال برده و مردود می سازد.

دوم اینکه: همه دلایل و شواهد بر این حکم صحت می گذارند که آنچه را عبدالوکیل بمثابه موضوع مورد بحث درین ملاقات توضیح نموده جعل هدفمند بخاطر این ادعای نادرست بوده که گویا درین جلسه «تنها محمود بریالی بر اشتراک حزب وطن در ایتلاف و دولت آینده پافشاری مینمود.» 

مسایل را توضیح میدهیم:

فلیپ کاروین یکی از همکاران بنین سیوان که درین ایام تمام ملاقاتهای او را در کابل با سایر جوانب دخیل و از جمله با اعضای هیئت اجرائیه شورای مرکزی حزب وطن، لحظه به لحظه و با جزئیات انعکاس داده، چنانچه خواندیم صرف در ختم ملاقات موصوف در بعد از ظهر روز 27 حمل 1371 (16 اپریل 1992) با اعضای هیئت اجرائیه حزب وطن، قید نموده که سیوان به سلیمان لایق گفته است بار دیگر فردا 28 حمل ساعت 9 صبح باهم ملاقات خواهیم نمود؛ ولی ضمن توضیح ملاقات ها و جلسات سیوان در روز 28 حمل هیچگونه توضیحات و حتی اشارۀ ضمنی نیز به تدویر این ملاقات ننموده است.

افزون بر آن انجنیر رازمحمد پکتین عضو هیئت اجرائیه شورای مرکزی حزب وطن و وزیر امور داخله در آن وقت، ضمن  مضمونی که با امضای «دوکتور رازمحمد پکتین» و از ادرس «Bochum Deutschland»، به تاریخ 31 مارچ 2009 تحت عنوان «په 1992 کال کی د ملګرو ملتونو پروګرام چا ناکام کړ» نوشته و در برخی رسانه های اجتماعی به نشر رسانیده است ـ کاپی قلمی متن این مضمون به خط خود او و به زبان پشتو نزد نگارندۀ این سطور وجود دارد ـ موصوف صرف از یک ملاقات بنین سیوان با هیئت اجرائیه حزب وطن ذکر و درین زمینه در صفحۀ هفتم متن قلمی خود ـ که از زبان پشتو به دری توسط این قلم ترجمه گردیده ـ چنین مینویسد:«ساعت هفت و نیم صبح تاریخ 26 حمل [27 حمل درست است ـ ف. ودان] به ما اطلاع دادند که بنین سیوان میخواهد با اعضای هیئت اجرائیه ببیند. جلسه ساعت 9 صبح همین روز در وزارت امور خارجه دایر گردید...». دوکتور رازمحمد پکتین به تعقیب یادآوری فوق جریان جلسۀ متذکره را توضیح میدهد. باید خاطر نشان ساخت که جلسۀ هیئت اجرائیه ساعت 9 صبح آغاز؛ اما بنین سیوان ساعت 1.30 بعد از ظهر وارد این جلسه گردیده و قبل از ورود او اعضای هیئت اجرائیه حزب وطن مسایل جاری را در میان خویش مورد بحث قرار داده بودند.

همچنان سترجنرال محمد رفیع نیز در یادداشت های منتشر ناشدۀ خود، صرف از یک ملاقات بنین سیوان با اعضای هیئت اجرائیه شورای مرکزی حزب وطن که صبح 27 حمل دایر گردیده بود، یادآوری نموده و در زمینه چنین خاطرنشان می سازد:«حوالی ساعت هفت و نیم صبح روز 27 حمل از دفتر سلیمان لایق تیلفون کردند که جلسۀ دفتر سیاسی است باید به کمیته مرکزی بیایم. با ورود به کمیته مرکزی اطلاع یافتم که جلسه در وزارت خارجه دایر میگردد. وطنجار و غوربندی هم آمدند و باهم به وزارت خارجه رفتیم. در آنجا از وقایع شب گذشته و پناهندگی رئیس جمهور به دفتر سازمان ملل متحد اطلاع یافتم. جریان جلسه را عبدالقدوس غوربندی در اثر خویش «نگاهی به تاریخ حزب دموکراتیک خلق افغانستان» بطور دقیق نوشته است. افزون بر آن میگویم که بنین سیوان دو متن استعفا نامۀ دوکتور نجیب الله را که یکی آن حاوی استعفای وی از مقامات حزبی و دومی استعفای وی از مقامات دولتی بود، به جلسه ارایه کرد. بنین سیوان متن استعفانامۀ دوکتور نجیب الله را از مقامات دولتی برای من و از مقامات حزبی برای سلیمان لایق تسلیم نمود. در مورد برطرفی معاونین رئیس جمهور هیچ سندی درین جلسه داده نشد. برعلاوه بنین سیوان مسئله پناهندگی دوکتور نجیب الله را در دفتر سازمان ملل متحد و برآمدن او را از کشور مطرح کرد. روحیۀ عمومی جلسه همین بود که به او اجازه داده شود تا با سیوان یکجا کشور را ترک بگوید، ولی محمود بریالی مانع گردید. در جلسه یک سکوت مبهم و فضای ترس و رعب مسلط بود. تسلط چنین فضأ بخصوص بعد از اطلاع «خودکشی» غلام فاروق یعقوبی وزیر امنیت دولتی هرچه بیشتر گردید.»(تأکید روی برخی جملات از:ف. ودان)

باوجود عدم تائید ادعای عبدالوکیل مبنی بر تدویر «ملاقات دوم مختصر» مورد بحث از جانب سایر افراد دست اول دخیل، خود عبدالوکیل نیز با توسل به جعل مشهود و صریح، ادعای خویش در مورد تدویر چنین ملاقات را مشکوک ساخته و سرانجام زیر سوال برده و تردید آن را مستند می سازد.

بحث درین موارد را در قسمت بعدی همین سلسله ادامه خواهیم داد.

از مقدمه تا قسمت هفتادو سوم

F

لطفن برای خوانش هرقسمت بالای شماره ها کلیک کنید

F

مقدمه